Thursday 4 November 2010

Postmodern prat a Hpaji Masa (Postmodern Education)

18th century a shawng daw de, hpaji ngu ai gaw ‘Knowledge’ re nga ma ai. Dai majaw modern prat a shawng daw hpe (knowledge-age) hpaji prat ngu nna shagawp tsun masai. Ndai knowledge ngu ai gaw ‘Great Book’ kaw na lu la ai rai nna (texual objective) laika buk ni hti hka ja ai wa chyu sha knowledge hpe lu la na lam rai nga ai. Ndai knowledge ngu ai gaw masha hpe ‘Power’ mung shabyin ya nna, knowledge hte power gaw masha a asak hpe bau sin ya nga ai.
Knowledge gaw masha a power hpe shabyin ya ai sha n rai, ‘Intellectual form’ hku gayin du wa nna shinggyim wuhpawng hta sak hkrung lai (ethics), kanawn mazum lai (social relations) ni hpe myit shapraw shangun ya taw nga ai. Great Book gaw, the source of knowledge sha mung nrai, labau (history) lam ni mung lawm nga ai majaw ‘Politic’ de ginchya du wa nna ‘Social Structure’ hpe hkrang shapraw ya ai power byin wa sai. Dai politic gaw, knowledge hte ethics, social relations ni a ntsa e mung power nga nna ‘Social Culture’ langai shabyin ya taw nga sai.
Dai majaw, hpaji ngu ai gaw Knowledge kaw nna ‘Social Culture’ de bai ginrawn du wa sai. Amyu langai mi a social culture hpe atsawm chye na ai wa gaw, shinggyim wuhpawng hta sak hkrung ai shaloi wisdom lu ai wa (or) enlightenment byin ai ni hku hkam la wa ma sai. Raitim, Sinna masha ni gaw, ndai social culture hpe hka ja ai shaloi, intellectual hpe nau nlu la shangun ai majaw shinggyim nga pra lam galai shai galu kaba wa na grai yak na re nga dinglun wa ma ai. Dai majaw, Social culture ngu ai shaloi, the local culture, the universal culture hte the domestic culture ngu nna lam masum hku garan nhtawm bai myit ra wa sai.
1. Local culture: Local culture ngu ai shaloi, amyu langai a sak hkrung sat lawat yawng hpe sung sung hkaja sawk sagawn ai (or) Ethnic minority ni a shaga ai, bu hpun ai, htunghkring nga sat nga sa galu kaba wa ai lam ‘Antropology’ ni hpe myit shalawm nna society a social relationship galu kaba wa ai lam hpe n gun dat ai ‘moral authority’ langai mi rai nga ai. Raitim, intellectual hpe nau wa nmyit shalawm ra ai majaw, Plato tsun ai hte maren, machye machyang galu kaba wa na lam hta dut dang nga ai. Dai majaw, Sinna masha ni hku nna, social culture ngu ai shaloi, nga sat nga sa bu hpun sum raw lam hte shaga ai ga htung hkring lai len lam ni sha nrai; dai masha ni a myit shapraw da ai psychology, philosophy ni hpe mung sawn shalawm ra ai nga ma ai. Raitim, amyu kaji ni hta dai lam nnga ai majaw, amyu kaba ni a htunghkring chyu sha (free love of wisdom) re, Sinna culture hpe hka ja ai gaw, hpaji lam a npawt re ngu ai de myi man shayawn dat masai. Dai majaw, shinggyim wuhpawng hta ra nga ai hpaji (or) social culture hpe chye na hkawn hkrang na matu gaw, Sinna masha ni a htunghkring lai sat lawat myit mang lam hpe hka ja ra ai de shayawn dat sai.
2. Universal culture: Amyu langai mi a htunghkring nga sat nga sa lai hpe hka ja ai ngu ai shaloi, amyu kaba ni a nga sat nga sa lai gaw amyu kaji ni hta grau ai lam hpe madun lu na matu, dai amyu ni a myit sawn shapraw da ai psychology hte philosophy zawn re ai ni hpe shalawm nna Sinna social culture a lam hpe mungkan ting hpe hka ja shangun sai. Dai majaw amyu kaji ethnic minority (or) shinggyim nga pra lam hpang hkrat ai wuphpung wuhpawng ni a lam hka ja ai gaw, lahta na psychology hte philosophy ni nlawm ai majaw, intellectual nlawm ai sha hka ja mai nna madang ndep ai social culture hpaji rai nna, Sinna amyu ni a lam hka ja ai gaw intellectual lawm ai hpaji lam byin wa sai. Dai majaw, Sinna social culture gaw “Universal Culture’ byin nna masha yawng hpe sharin la shangun sai. Sinna myi hku yu yang culture gaw amyu kaba ni a sak hkrung nga pra lam hte shanhte a myit sawn sumru da ai machye machyang hpe hkaja ra na lam tai wa sai.
3. Domestic culture: Sinna Universal Culture a kata kaw, psychology, philosophy, intellecture ni lawm ai majaw, ‘Science hte Technology’ ngu ai machye machyang hte hkrang shapraw lai ladat hpe bai shangai dat lu masai. Ndai Science hte Technology yan hkungran hkat ai shani kaw nna, ‘New Culture Production’ ngu ai culture ningnan (nnan) langai mi byin wa nhtawm, dai gaw, ‘Domestice Culture’ ngu ai rai nga ai. Domestic culture ngu ai gaw kaga nrai, Science hte technology yan a myit shapraw hkrang shalat dat ai jak hpaji hte seng ai arung arai ni hpe jai lang akyu jashawn chye ra ai, dai jak ni hte shani shagun kanawn mazum ra ai sak hkrung lam htunghkring langai rai nga ai. Dai majaw, ndai jak hpaji nchye ai ni gaw domestic culture hpe nchye ai ni, ‘Cultural Ilitarate’ hpaji nchye ai ni (or) dai jak rai ni hte kanawn ra ai htunghkring lailen sat lawat hpe n chye ai ni ngu ai de du wa sai. 
Dai majaw, tsa ban 21 hta gaw Knowledge hte power mi lu dam tim, ndai domestic culture ngu ai hpe nchye jang hpaji machye machyang nnga ai ni ‘culture illiterate’  sha arai nga sai.
Dai majaw, Tsa Ban 21 (or) postmodern sak hkrung lam hta hpaji sharin ai lam ngu ai gaw domestic culture hta kungkyang ai hpaji rai nga ai lawu na:
A)        Computer programming
B)         Financial Analysis
C)         Electroni machine repairs hte
D)      Law and management, cotrole and managerials ni rai nna, ndai hpaji ni gaw shinggyim wuhpawng a shawng lam kaw dawng pru nna lam lam woi taw nga ai hpaji ni nan rai wa sai.
Postmodern prat hta jak hte seng ai hpaji chyu sha machye machyang tai nna, masha a lam hte seng ai hpaji ‘local culture (or) local knowledge’ hpe madang ndep ai culture ‘lower culture’ ngu tsun kau manu ai. E.g: Dinghku hte seng ai lam, Uhpung Uhpawng ‘Cmmunity’ hte seng ai lam, makam masham ‘Religious’ hte seng ai lam ni hpe madung dat hkaja ai ni hpe ‘study of lower culture’ ngu tsun nna, lahta na A-D gaw, domestic culture studies rai nhtawm superial culture studies rai nga ai. Maga mi hku nna tsun ga nga yang, Education hku shadawn ai ningren (jit na) gaw, Domestic culture studies mahtang shara la mat sai. Local culture, universal culture ni gaw myi man nlu, arawng nlu ai education tai taw mat sai. Raitim, shinggyim wuhpawng hpe manu shadan ai ni gaw, local culture madung re nga nna dang rang bu nga ma ai.
Modern prat hta education gaw madu hkum hpe kam lu hkra re ai shinggyim wuhpawng hpe dam lada ai hku mu mada chye na nna, dai hta sak hkrung nga pra lu na matu yaw shada ai majaw rai nga ai. Dai hpaji hpe masha a rawt galu kaba wa ai hta hkan nna shinggyim kanawn mazum lam hta tara shang ai hku ban hte ban wuhpung wuhpawng grin nga hkra gin len shachye shachyang ai lam mung rai nga ai.
Raitim, tsa ban 21 hta dai zawn myit ai lam gaw yawng hkra shai mat sai. Ndai mungkan hta du hkra ladaw galai ai zawn rai mat sai. Lanam ta du ai shaloi, kashung ta na bu hpun palawng hte bu hpun sumraw nga na nmai ai zawn du hkra ladaw hte bung ai kaga ningnan hpe bai mari sumraw yang chyu sha htap htuk ngwi pyaw ai sak hkrung lam hpe bau maka lu na rai nga sai law...

No comments:

Post a Comment