U Kataw (Hkataw) A Majaw Lagat Si Nsha Lu

Jinghpaw maumwi ni law law hta 'Manau' byin wa ai lam hpe 'U' ni kaw na sharin la ai re nga nna hkai ma ai.  Jinghpaw or Chyinghpaw amyu ni dusat a npu de Mali Hku Ning-awn a prat hta nga lai wa yu sai. Dai kaw nna she Hkrang Hku Ning-awn gaw Nat ni a npu de bai woi shang nna Nat jaw sha ra sai. Sasana sara ni bai du nna Yesu a npu de shang wa ai gaw ya shaning 200 nhpring shi nga ai.
Mali Hku Ning-awn a prat hta, U ni Lagat si myin ai ten 'Manau' shawng dum nna she sha gaw, nga nna myit ma ai da. Raitim, Manau garai ndum ai ten kaw nna dai Lagat si hpe di sha taw masai lam chye lu ai. Rai timung, dai Lagat si hpe myit myi asim, simsa ngwi pyaw lam jahting nna nsha lu ma ai. Dai lam hpe shabyin ai gaw 'Informal Intellegence 'U Kataw' rai nga ai. Namsi nnan sha di sha hpang wa sai nga ai hte rau, U Kataw gaw 'hpyen -hpyen -hpyen' nga jahtau dat dat di wu ai. Shi gaw 'U Galang' sa wa ai hpe mu nna jahtau dat ai srai nga lu ai, shaloi kaga U ni ma hkra kalang ta 'sumwum' nam htat ai hpun kata de pyen shang mat wa wa rai nna asak lawt ma ai.

Raitim, dai U ni ma hkra gaw hpyen wa hpe galoi mung nmu mada yu ga ma ai. Dai majaw, U ni yawng gaw U Kataw hpe nju wa masai. Namsi atsawm nlu sha ai, hpyen kalang mung nmu yu ga ai, kajawng kaja chyu jahtau ai, sim sim sa sa sha na hpe dingbai dingna jaw ai, ngu nna zuphpawng hta 'Degree' jahkrat nhtawm U Kataw hpe 'Mung-nun' ga de gawt kau manu ai da. (Myen ni Meza de n kaja ai ni hpe sa kau ai zawn).

Dai hpang kaw nna gaw Lagat si ni hpe grai myit dik let tinang a sumtsaw ni hte shani tup kabreng let di sha ma ai da. Kade nna yang gaw, U ni langai hpang langai yawm wa sai, hpyen wa sa nna langai hpang langai rim sha nga ai hpe kadai mung nmu dat dat di mu ai. Hpun ting hta katsi katsang pyi byin wa sai. Mahkawn hkawn ai ni, dumba dum ai ni, yu ngwi shapyaw ai ni, mahkawn ka ai composor ni yawm wa jang npyaw wa masai. Dai shaloi she U Kataw hpe gawt kau ai myit malai lu nna, zuphpawng bai hpawng nhtawm U Kataw hpe gara hku bai shaga na  kasa dat ma ai. U Kataw gaw Mungnun ga na shayi sha hte dinghku de nna dai kaw 'Kataw Taw-mung 'ngu ai Kataw hpe lu nu ai. Lagat Tu mare na U ni kasa dat nna sa shaga yang, ngai hpe 'shingma kaw ba nna woi la ai nrai yang nwa sana' ngu shalu ai da (dai ten nbungli hte mawdaw nnga shi nga ai). Zuphpawng kaw Kataw hpe ba na U bai lata ai shaloi, Ubyit kasha gaw ngai nan ba na re ngu yawng a shawng e rawt tsun ai da. 

Ya Mung-nun ga na U Kataw hpe sa ba la ai shaloi, Ubyit kasha gaw Ma-u she gale mat hkra n gun dat nu ai (dai kaw nna dai ni du hkra Ubyit ma-u shingdu de kap mat sai). Lam lapran e nau ba nna hkring sa ai shaloi mung, hkin du yi kaw she wa hkring ang ma ai majaw, U Kataw a maidang kaw hkindu matsun ju ju nna sai she myang bai rai sai. (U Kataw maidang kaw ya du hkra amun hkyeng tu ai gaw dai masat masa  wa re da). Dai kaw nna gaw, shanhte ni pyaw nga yu sai Lagat Tu mare de woi du wa masai hte, U Kataw gaw U ni yawng a matu hpyen sa wa shagu marawn ya nna asak shalawt ai amu galaw nu ai. Dai hpang kaw nna gaw, U ni yawng hkra langai mung nsi mat ai, n yet mat ai a ngwi apyaw hte lagat si hpe mung lu di sha masai majaw, Manau dum nna she sha hkra rai masai da.. Dai manau hpe Jinghpaw amyu ni kasi la nna dai ni du hkra U ni kaw na sharin la ai 'Manau' ngu ai hpe Wunpawng Jinghpaw amyu ni galaw nga ga ai.

Ya ndai mau mwi a jahtum hpe ginchyum dat yu ga. Wunpawng ginra gaw U Kataw nnga ai ginra zawn byin sai kun? U Kataw tai na matu Sinna ga de hpaji sharin nna bai wa kun ngu yang yawng hkra shim, bai nwa sai. 

1. Hpung a U Kataw tai na matu mung, jawngma langai hpe dat dat, tawm hprang. Marai shi hpe dat dat yawng hkra mat mye, zim zam. Ndai lam hpe bai nhtang sumru yu nngai. Sasana sara Gies tsun da ai ga hte shi ka shana ai American Baptist Mission Ginjaw de ka ai Jinghpaw ni a lam hpe, 'Gies devoted himself to providings Englsih education for his few Kachin students, they would have gone in to high paying jobs in Lower Burma'. 1896 hta Asuya ni Anglo-Vernacular jawng hpaw wa ai shaloi, Jinghpaw ningbaw ni, anhte mung jawng ra ga ai ngu hpyi ai hpe Sasana sara ni gaw nhpaw ya ai. Dai ten hta English jawng Anglo-Vernacular jawng hpaw ya jang, laika chye wa ai hte tinang a buga de nwa ai sha lawu ga de hkrai tawm hprang rai na re, ngu myit ai hpe ya du hkra jaw dum ma ai. (See..Tegenfeltd,  Acentury of Growth, 1974, p. 391.)

2. Ramma tinghkrai shakut shaja ai sak hkrung lam mung dai hte nau nshai nga ai. Maigan du sai kaw nna bai wa na yup mang grai mang tim shanhte hpe dun da ai sumri ni hpe n gang di lu ma ai. Dai majaw, amyu myu ga baw hte asak shalai nna kan bau hkawm nga ma ai. Maigan ga de ndai zawn pru hkawm mat wa ai gaw, amyu wunpawng a galu kaba wa na lam re ngu nkau mi tsun dam tim kaja wa byin wa na maka mi nmu lu nga ai (Japan, Koreas, Thai , Indian hte kaga Asian ni hpe yu u). Buga e nga ai ni mung, maigan de du/ nga mat ai ni hpe kam hpa mai na lam nau nnga nga ai (lai sai sara ni Sinna ga de nga mat sai ni hpe sawn yu u). 

3. Buga kata kaw ningbaw tai nga ai sara ni, du ni, sut su ai ni a prat dep ai nga sat nga sa kumla mung tinang a kasha ni maigan ga kaw du nga hkra shakut ai lam rai nga ai. Kasha masum lu yang masum hte maigan ga kaw lu sa da jang, prat dep ai ni tai nga ai. Maigan ga de kasha ni hpe nlu sa da ai ni gaw myi man kaji hpa byin nga ai. Nta masha langai mi maigan ga de du nga jang kam hpa nlu tim myit dik hpa byin nga ai.
4. Maigan ga kaw du nga sai ni mung, tinang a kanau, kana, kahpu langai ngai hpe bai shaga lu yang she dai wa mung awngdang ai sak hkrung lam lu ai zawn byin nga ai. Maigan ga du tim, tinang a jinghku langai pyi nlu shaga la ai ni gaw anya ai ni tai wa sai. Sara ni mung, tinang lung da ai jawng ni hta jawngma langai bai nlu shaga bang da jang madang ndep ai wa tai nga ai. Shaga bang lu ai ni mung, sawn yu nna tinang hte ni htep let daw ang ai ni hpe she myit ya nga ai.

5. Nkau mi maigan ga de shaning na na hpaji sharin la nna bai wa ai shaloi, tinang sharin la ai hpaji ni hpe buga hte atsawm sha adaptation nlu galaw jang, buga e nga ai ni hte chya hkat nna nmai lang akyu npru ai hku mu mada wa ma ai. Buga kaw na ladat ni hpe gram lajang ra ai ngu tim, galai shai wa hkra woi awn ai ni a matu tsang hpa pyi tai nga ai. 

6. Maigan ga de du mayu nna chyum jawng lung ai ni law wa sai. Matsan masha ni hte rau tsap nna Karai Kasang kaw ap nawng da let magam bungli galaw ai lam gaw hpung woi ni a matsun gindai raitim, dai hku galaw ai masha dai ni ten hta grai nlaw mat sai. Dai majaw, chyum jawng lung ai / awng pru ai shaning shagu tsa  lam raitim, nlaw la ai wunpawng ginra hta sara nlaw hkraw ai, sasana maden na matu sara npru wa hkraw ai.

Lahta e tsun ai lam ni gaw U Kataw a majaw namsi nlu sha ai, U Kataw a majaw asak law law si mat ai , U Kataw a majaw pyaw, Ubyit a ma-u gale kau, Jinghpaw ni Manau htunghkring lu la re ai lam nkau mi hpe Jinghpaw mau mwi kaw na sharin la  lu ai lam rai nga ai. Ndai prat hta Wunpawng sha ni a matu U Kataw tai ai ni naw ra na kun? Kadai ni gaw U Kataw tai nna, kadai ni gaw gau kau, dut kau mayu ai ni rai na kun? U Kataw zawn re ai nga ra na kun? dai ni na U Kataw gaw kaning re ai ni hpe ngu mai na kun? ngu ai lam ni hpe ganang ga du nga ai Wunpawng sha ni raitim mai myit yu na nhten? ngu ga saw dat nngai...