Israel Labau SAGA [BC]

DAW II

Israel ni a ningbaw tai ai Yawshu, Moshe zawn re ai ni hpe Karai Kasang Yaweh nan lata san ya ai hku hkam la nga ma ai. Hkanan mung de nnan du shang wa ai ten hta nlaw la ai myu kaji mung tai, machye machyang mung nau nnga, kam sham ai mung lamu de nmu lu ai Karai Yaweh rai nga ai. Hkanan kaw madu nga sai ni gaw Baal [Bala] nawku ai ni mung rai, kung kyang ring chying sai shinggyim wuhpawng nga nna ningngai nga sai ni hte hkrum ra hkat hkra 'adaptation' gunrun kanawn mazum lu na shakut ra nga sai. Dai re majaw, nkau mi Bala de nawku lawm mat ai mung nga masai.

Raitim, mayak manghkang kaba gaw dai nrai; makau grup yin de na htim shang nna lamu ga maden wa wa re ai hpyen ni hte she rai nga malu ai. Dai majaw myit mang hkrum nna kahkyin gumdin let dai hpyen ni hpe gasat kau lu na lam ahkyak madung rai nga ai. Hpyen ni hpe gasat kau lu na matu gaw hpyen hpung hpe up na du, monarchy or hkawhkam ni ra wa sai. Dai majaw Shawlu, Davi, Shawlamun zawn re ai hkawhkam ni hpe hpyen gasat ninghkring share shagan du awn ni hku jawm lata da masai. Shawlu gaw [BC 1033-1011], myihtoi Samuela shagrin ya ai shawng na hkawhkam rai nga ai [Samuela 1]. Raitim Gilboa majan pa kaw si mat sai. Shawlu a kasha Ishbosheth hkawhkam galai ra ai raitim, Davi ngu ai Belehem [Yesu shangai ai] mare na shabrang wa mung Yuda mungdaw a matu hkawhkam tai na htap htuk ai ngu mu mada nga ma ai.

Ahkrang ahkrai Ishbosheth wa a kajawng sha bai si mat rai yang gaw Davi a matu Israel a hkawhkam tai na chyinghka kaba hpaw wa sai. Davi gaw Yeruslem hpe dang la na, dai kaw Yaweh Karai hpe tawn da na grai makun da wu ai. Davi gaw mayak mahkak hkrum dik ai hkawhkam mung rai nga ai, raitim shi a lakhtak hpe masha yawng ra sharawng ya nga mu ai. Davi zawn re ai aru arat kaw na hkawhkam gaw amyu sha hpe teng sha shalawt la na makam hpe jaw da nu ai. Shi si ai hpang kasha Shawlamun [BC 971-930] laman masha yawng chye ai, dan hkung ai mau hpa hpaji byeng ya hte mungdan hpe uphkang sai. Raitim, maigan shayi sha law law hpe zing madu da ai majaw, Kasha Yehobom [Jehoboam] hte hpyen du kaba Yerobom [Jeroboam] aten e gaw, Yaweh Karai wa Israel mungdan hpe daw lahkawng di nna garan kau sai nga nna sharin la masai. Ndai mayak byin nga yang myithtoi hte sara ni rai nga ai Elijah, Elisha, Hosea hte Amos zawn re ai ni mung paw pru nna shi a shara hte shara hkaw tsun masai.

Ya, Yuda mungdaw hpe gaw Davi a htingnu ngu masat tsun tim, lahta daw hpe gaw Israel ngu nna nru nra re ai hpyen du ni uphkang nga sai. Yuda hte Israel yan gaw BC 800 du hkra pyaw nga lu ma timung, de a hpang e gaw mungdan ahkyep alep, dumbri dumbra bai rai wa sai. Mabyin gaw ndai hku: Israel daw de Yehu gaw Yuda daw na lai lang nna rawt malan hpang wa sai. Yuda daw de gaw hkawhkam shayi tsadan hkalung Athaliah, Ahab hte Yezebel a shayi sha wa, hkaw seng htingnu na yawng hpe sat kau nna kru ning tup up nna, Yeruslem e sanit ning re ai Yehoasha [or] Joash hpe hkawhkam dang ai ten du hkra rai nga ai. Shingrai nga ai ten Egutu mung gaw n gun kya magang wa nna, Assyria ni gaw n gun ja hpang wa ra ai. BC 745 du wa yang Assyria ni gaw hpyen atsam hte shamu hpang wa sai.

Shingrai Israel daw na ni gaw kalang lang hkungga la ra madun, kalang lang gaw akyang madun rai taw sai. Raitim, Yuda daw na hkawhkam hkalung Ahaz gaw Assyrian hkawhkam hpe hkungga jaw myiman la nna loi naw nga pyaw nga ma ai. Shaloi, myihtoi Hezekia gaw Ahaz a hpang hkan ai zawn rai nna, Assyria hpe gumlau na matu Myihtoi Esaia tsun ai hta hkan nna shamu shamawt wa sai. Shaloi, Assyria ni gaw dai zawn gumlau ai ni hpe hkan tam ai nga nna BC 701 ning hta gaw, Yeruslem de du shang wa nna 75 ning tup dai kaw nga nga masai. Dai hte maren, Yuda hkawhkam wa hpe Assyrian hpara nawku na matu mung shadut shagyeng hkrum masai. Raitim, BC 630 hkan gaw Assyrian ni bai n gun kya wa masai.

Dai majaw Babylon ni gaw Assyrian ni a mare daju Neniwe [Ninevah] hpe zing madu la kau ya manu ai. Shingrai Assyria ni n gun yawm nna gawng kya mat wa ai hte, Yuda daw na hkawhkam Yoshia [Josiah] gaw Assyria hpara sumla ni hpe la kau nna mungdan masha ni hpe Yaweh Karai hpang de gayin nawku na woi awn dat nu ai. Raitim, langda hkalung Egutu gaw ndai ru jung nngang shi ai Yuda daw hpe shang zing la na ahkaw ahkang hku mu nu ai. Dai majaw BC 603 hta Pharoah Neco gaw Assyria maga sinda shachyen lung wa ai hte Yuda hkawhkam Yoshia hpe mung lai let maret sat kau da nu ai. Raitim, Yoshia a kasha Yehoiakim [Johoiakim] hpe gaw Yeruslem e naw shadun kau da wu ai.

Ahkrang ahkrai, dai ten hta Babalon kaw Nebukhaneza wa grang dakat nga ai majaw, lung wa ai Egutu Neco hpe hkap shingte kau manu ai. Babalon ni gaw Neco hpe hkap sat kau lu ai hte nngut; Yeruslem e Neco hkaw shadun da ai Yuda hkawhkam hkalung Yoshia a kasha Yehoiakim hpe mung wa sat kau manu ai. Dai shaloi jang nan, Yeruslem na myihtoi Daniela ni hte hpawn, n gun ja hpaji chye ai masha yawng hpe Babalon de shaga la kau nna Yeruslem hpe shakrin brang lang lakan hku tawn kau da masai. Tsam mari hkawhkam Yoshia a kasha Ma La mahtang Zedekia she Yeruslem e ntai nmai rai hkaw dung ra nu ai. Zedekia mung Yeruslem e Nebukhareza a man hta gumlau zawn bai rai taw nga sai. Dai majaw Yeruslem hpe shata 30 yu jahproi yu nhtawm, Zedekia hpe mung sat kau nna kasha hpe mung myi achyaw baw kau, ta gyit shingkuk nna dun mat wa sai sha n ga, Yuda daw na nawku htingra ni yawng jahten kau da nhtawm masha law malawng hpe Babalon de bawngdung na woi mat wa sai rai ng ai. Dai shani gaw, Davi hkawhkam a shingkang shingwang htum mat sai nhtoi rai nga malu ai. Shingrai Babylon mung e rim la hkrum ai ni hpe gaw mayam shatai, bungli shangun, ra ai shara shagu hta akyu jashawn nga ma yang, Yuda masha ni a sharung shayawt ai nsen gaw hpungtang she gadu nga na sai law.

Yeruslem gaw BC 586 hta atsai awai nyawp rap hkrat sum mat sai. Karai Kasang nan Abraham hpe jaw ai myit mada lam htum sai. Rai yang labau gaw lama mi bai byin nna pru wa ra ai. Babalon hkawhkam hpe wa mi htingbu mungdan rai nga ai Ammonites ni e she bai sa sat kau ya manu ai. Shaloi Babalon e mayam hkrum nna nga nga ai Yuda masha ni gaw Egutu mung de Yeremia hte hpawn hprawng pru mat masai. Shanhte ni Babalon e nga yang mayam bungli hku nna mare kaba gaw de ai, mahkrai shachyaw ai, wut ju ai hpaji lu la sai ni lawm nang mat wa nga ma ai. Mayam bungli galaw ai ten raitim; mying shamying ai, Yaweh mying tsun ai hte kaga masat masa hpun dagraw ai ni gaw a galaw nga ma ai. Nkau mi tsun ai, Yuda masha ni mungkan de chyam bra hpang ai gaw ndai aten kaw na hpang sai nga ma ai.

Chyum masa hku nna mung, kalang mi bai hpan ai amu [Hpan da mau mwi] gaw ndai aten kaw na she bai hpang ai nga nna tsun nga ma ai. Ga kata panglai grup yin lahta hte npu daw ni de mung chyam bra mat wa masai. Dai hku chyam mat wa ai Jews ni gaw Yuda daw de nga nga ai ni hpe ram ram n ju ndawng ai myit rawng ma ai. Hpa majaw nga yang, shanhte dai hku Babylon de bawngdung mat wa ai a ru npawt gaw Yuda daw na ni a grang ai lai a majaw katut sha sai rai nga ai nga nna nri bu ai rai nga ai. Ndai lam byin ai gaw Persian ningbaw Cyrus BC 539 hta Babalon hpe up la kau lu nna dai mungdan na Jews amyu ni hpe wa na ahkang jaw ai majaw Persian ni up ai ga kata panglai grup yin hkan Jews ni du nga mat wa ai rai nga ai. Persian ni gaw Egutu mung hpe du hkra BC 525 hta madu la lu masai.

Cyrus si ai hpang kasha Darius I, gaw kawa a hkang galai nna Yeruslem hpe Jews ni angwi apyaw nawku daw jau nga lu na ahkang jaw da wu ai. Myihtoi Nehemia gaw Cyrus a kashu Artaxerxes I, Darius a kasha, a tara rung kaw amu gun nga ai. BC 445 hta Yeruslem de wa nga na ahkang Artaxerxes kaw na lu la ai majaw, Yeruslem de bai wa nna bunghku gaw gap ai lam woi awn galaw sai nga ai. Dai sha nrai Yuda daw Yeruslem grup yin [mile 1000] hpe up hkang na mungdu asuya lit hpe mung gun hpai na lit jaw hkrum wu ai. Raitim, Nehemia gaw hpaga yum ga lam hte mare bunghku gram lajang na lam hpe hkaw tsun woi awn da nna Parsia de bai wa nna rung lung nga ai. Raitim, BC 443 hta Yeruslem de bai nhtang wa nna, Samari hte Ammon htung lai ka-up hkurm ai kaw na ningdang kau ra ai lam bai wa woi awn ra nga salu ai. Ndai manghkang gaw Yesu shangai ai ten du hkra byin ai manghkang Yuda hte Samari nga nna ngam nga sai rai nga ai.