Hkam Kaja ai Ginsup Shamu Shamawt Ladat

Masha shagu a hkumhkrang hkam kaja lam hpe lu sha kaja sha ai hte sha nrai, gin sup shamu shamawt ai lam hpe mung ahkyak ai lamang hta sawn shalawm nga masai. Hkum hkrang hkam kaja na matu sai n gun hpe sharam ya nga ai Salum a amu galaw lam gaw, hkumhkrang a ginsup shamu shamawt n gun dat ai hta hkan nna, ram daw re ai shamu shamawt lam bat mi hta manga ya galaw nan galaw ya ra ai nga nna, sawk sagawn ai US hte UK ladat tam ninghkring ni tsun shana wa ma ai. San Diego dakasu ni a sawk sagawn ai mahtai gaw, asak 32 ning re ai masha 97 hpe maram yu ai hte, Dr. Marshall group ni mu mada ai lam ni hte gahproi kanoi bung nga ai.

Tam lu ai hkam kaja ginsup lam gaw lawu na hte maren rai ra ai nga ma ai. Masha langai mi lani mi hta hkying hkum ka-ang hkup (Minutes 30) ginsup shamu shamawt ra ai. Shamu shamawt ai ngu ai hpe shadawn na matu, Minute mi hta lagaw lahkam 92-102 hpe htawt lu hkra hkawm ra ai. Num ni gaw Minute mi hta lagaw lahkam 91-115 lapran rai ra ai nga ma ai. Raitim, dai hku nna lam hkawm ai sha nrai, kagat gumlawt ai hte mung shadawn ya ma ai. Nang kagat na rai yang gaw, minute mi hta lagaw lahkam 100 (latsa) htawt ai hku nna manute 10 hte hpang nhtawm, lani mi minute 30, lagaw lahkam 3000, hte kagat ai hku hkum hkrang hkam kaja lam hpe shabyin ya ai nga nna tsun shana wa ma ai.

Dai rai yang, masha a hkum hkrang hkam kaja na matu shamu shamawt ai shaloi, kagat ai, lam hkawm ai hte sha shadawn na i? bungli galaw ai hpe gaw hkam kaja ai shamu shamawt lam nrai sana kun? ngu nna san ai ni mung nga ma ai da. Ratim, mahtai gaw, ginsup nna shamu shamawt ai hpe pyi, minute mi lagaw lahkam kade lang htawt ngu ai hta hkan nna salum a n gun dat bungli galaw ai hpe pyip shapraw shangun lu ai hta she shadawn da ai lam re majaw dai hte bung yang kaja na lam rai nga ai. Dai majaw, salum a pyip lu ai hta hkan nna, n gun dat ya ra ai ginsup shamu shamawt lam gaw shi a aten hta hkan nna galaw nan galaw ya ra nga ai.

Amyu langai, hkum hkrang langai hkam kaja na matu tsi mawan, lu sha, nga shara, makau grup yin, lang ai arung arai hte na lu, kam nga lu ai wenyi, nsen ni a hpungtang ni mung hkam kaja ai myit masin hkum hkrang hpe bau maka ya nga na sha nrai ni. Wenyi myit masin hkam kaja jang masha mung hkam kaja ai, myit masin ru yak jang hkum hkrang mung hten za wa ai ngu ai lam ni mung myit shalawm ra na sha rai nga ai. Myit mung pyaw sha mung mu, yup mung lu rai yang gaw, salum a amu galaw ai hpe karum ya lu na matu lani mi minute 30 hta n jan ai ginsup kagat lam hkawm shamu shamawt ai hpe hkan galaw yang teng sha hkum hkrang hkam kaja na re nga ai hpe bai htawn shana dat nngai law....
Source: Simon Marshall, BBC News/Health/(18 March 2009)