CHYOI PRA AI CHYUM LAIKA A GA MAKOI NI
Chyum Laika hpe hti ai shaloi, ndai zawn re ai ga ni a shingdu kaw lachyum ni makoi da ai hpe kau chyen sha pyi hka ja la lu u ga yaw shada let loi sha mi hpe ka mara da ai re law.
Ahkang
aya: -Up hkang ai ni.
Aja
shingkyit: -Sumsing
lamu a mungdan gaw de ai (Rev.1:13)
Aja: -Dinghta hte
seng ai (Mtt 10:9)
Apu
pu ai dawhkrawng: -Mungkan nnan (after
earth) hpe tsun ai. Awng sharawng galaw ai.
Apu
pu: -Shawa de
shadan shadawng dat ai (Hebre 9:4)
Aw
law ai: -Madi
shadaw ai (Mtt 11:19).
Bai
nam kasha: -K.K hte seng
ai. Ladu hkrum ai Sagu la nlu yang mai lang ai.
Baw: -Rank hpe tsun
ai. Baw 7, rung 10 (Rev.12:3;13:1;17:3,7), Hkristan ni gaw baw 1 hta re (Ehpesu 4:5).
Gumlau wa gaw baw 7 hte bung ai rank lu ai.
Bum
na lwi hkrat wa ai hka:-Matsun maroi mungga hpe tsun mayu ai.
Bum: -Karai daw ni
nga ai shara/ hte seng ai, Sumsing arawng sadang
Bye
mi: -Myu sha
hpe tsun ai.
Byeng-ya: -Karai Kasang hta nga
ai atsam (Shingran 13:18)
Byet: -Shinggyim
masha
Chya
ai: -Arawng
aya jaw ai, mara ai, Hkawhkam ni hkinjawng ni hpe arawng aya mara ai ten galaw ai/ nam man chya
ai.
Chyaloi
nhkoi: -Aten ladaw hpe
tsun ai. Grai lai mat wa sai ahkying ladaw.
Chyaw
jahkyeng ai: -Sumsing a lahta de
na hte seng ai dusat sagu.
Chye
chyang ai: - Yubak mara koi
kau ai (Yoba 28:28).
Chyeju
dum: -Ginru ginsa lai
kabu gara ai.
Chyeju: -Hkristan ni hpe
tsun ai.
Chyinghka
makau: -Mungga nbyin ai.
Chyinghka: -Mungga nga ai.
Chyoipra
ai nta: -Ga shaka sumpu.
9:4
Chyoipra
ai wenyi: -Hkristan ni hpe jaw
da ai wenyi re. O.T hte Shingran Laika kaw nlawm ai.
Chyoipra
ai: -O.T hta nmu
shangun ai. N.T hta sha wa mu lu ai. Dai gaw hkinjawng amu bungli langai mi rai nga ai. Arun
hte seng ai Jawjau hte matut nga ai. Shingran laika hta
mung nlawm sai.
Chyu
nhka ai Sagu kasha hkungga:-After Earth. Htawm hpang prat hpe tsun ai.
Daw
hkrawng: - Moshe, Arun,
Dawi, Yesu lang nna, J.W ni lisu su yang lang ai. (K.K jaw da ai
hpung shingkang daru magam ahkang Hebre 9:4).
Daw
jau ai: - K.K hpang
maga de bai wa na ni galaw ai amu. Hkinjawng a lit, dai hkinjawng gaw Yesu Hkristu. Hkristu
galaw ai amu gaw dawjau ai amu re.
Ding
sen: -Sumsing na
Wenyi (Mtt 10:9).
Dinghpring
ai: -Sumsing DNA rawng
ai ni, num nnan tai wa na ni, Hkristu tsun ai hpe kam sham wa na ni. Hkristan, kashu
kasha, nli kaja ni hpe tsun ai.
Dinghta ga: -Nbung
nga ai npu ndai mungkan hpe tsun ai.
Dingsa: -Mungkan na arung
arai ni hte seng ai.
Du
aya: -Ali ama
ni lu la na.
Dumhpung
hkungga: -Karai wa hpe pawt bu
shangun ai hkungga ru jaw ai, myi hte mu lu ai shara, hpara ni hpe jaw ai kumhpaw
(Ezekela 20:28).
Dumsu
kasha: -Sinpraw hkran
(gumlau up ai kata) e nga ai Yehowa hte seng ai, Yehowa sha ai.Yehowa a
mungga.
Dumsu
upra: -Chyoipra ai
Chyum Laika kaw, amu garai n shangun ai Yehowa hte seng ai ni hpe tsun ai. (1 Samuela
6:7). Matse du na ladaw langa hta Yehowa a amu galaw na
ni.
Dut
kau ai: -Nta hte
tsan mat ai hpe tsun ai, ndai kaw tsun ai nta gaw sumsing re.
Edin hpun ma hkra: -Ndai dinghta ga nbung nga ai lawu de asak hkrung nna nga ai ni mahkra hpe tsun ai.
Edin/ Yeruslem: -Dinghta ga mahkra hpe tsun ai.
Edin: -Gumlau
hkra kau ai hpang tsun ai mung rai na, mi na mying rai yang rai na.
Ga
Shaka Ningnan: -Nli kaja hpe
shaw la ai sai shadip a tara. Chyoipra lu na matu hka hta na pru nna muk hte
tsabyi lu sha ai hkrang madun ra ai. Num nnan ngu ai re.
Ga
dachyawk: -Ndai dinghta
ga nbung nga ai shara ting hpe tsun ai.
Ga
hpaw: -Ga dingsa
shaga ai/ mi na ga shaga ai.
Gai
da jan: -Digit 4,
Earth hpe tsun ai. Elia tsun ai, masha hpe bau jang nang mung sak hkrung na re, nga ai.
Ga
madat da ai: -Si lam byin
yang she grin lu ai lam gun sa ai hpe galaw ai.
Ga
nhpu: -Matsan
mayan byin shangun ai ( Gen 28:14). Wu kau sai.
Ga
shagawp: -Mungkan
ga/ginru ginsa kaw 4-2-5 ni chye na ai ga.
Ga
shaka Dingsa: -Kasha alat hpe
shaw ai (Egutu). Kasha alat a sai nhkaw shangun ai. La sha hte seng ai ni yawng hpe
sat kau ai. Kinla pu lang ai Pru 12:22).
Ga
shaka lungpa yan: -Hebre 9:4 Gumlau
hkra ai majaw hten mat ai Mt 13:33, hten mat ai hpe bai shadip la na hpe tsun ai.
Ga
shaka: -Hten mat ai hpe bai gram na masing. Shawng na ga shaka
ngu ai (sai shadip) hta ra nrawng ai teng yang
gaw hpang na ga shaka hpe tam na lam nnga sai. (Sai ga
shaka langai hte sha nngut ai lam re).
Ga
shaka: -Mi na
asak bai lu la na hte seng ai. Hebre 9:7,8; 8:13;9:9
Ga
yun: -Gumlau
nnga ai, original prat, gumlau nhkra shi yang na hkum hkrang.
Gan
garai nmara ai: -Amu garai n
shangun ai.
Gawn
ai: -Ginru
ginsa gara hku byin wa ai ,wora wa a lam tsun jang lang ai.
Gawng
shingma: -Masha, ali ama,
kasa ni hta nga ai.
Gawng
shingyan: -Shinggyim masha
hta nga ai.
Gawng: -Yesu hta nga ai
atsam ningja (htauchyi) tsadan hpe gap ai.
Ginding
aga -Nta ngu mung
tsun ai (Univers hpe tsun ai)
Goliat: -Moi de sumsing
na re. (Sumsing daw na mu galaw na yu sa ai re lam bu hpun da ai hpe yu nna chye lu ai.
E.g Dawng 6 e lahkam mi, Magri). Hpri joi kru- mungkan ga de
yu na ahkang lu ai wa.
Gumhpraw
dingsen: -Wenyi grung ai Mtt 10:9
Gumhpraw: -Sumsing hte seng ai
arawng (Mtt 10:9); Chyinghka sin ai Lewi masha ni (2Chronicle 34:9)
Gumle
gumlau: -Masu magaw
manawn masham (2 Samu 22:18).
Gumra
tsit: -Si du jawn
ai, lamu ga htam 4 na htam mi up na ahkang lu ai.
Gumring
gumrat ai: -Gen 28:14
Gup
daru: -Hpilisti
Goliat gup ai (1Samu 17:5).
Gup
du: -Shawlu
gup ai (1Samu 17:38).
Hka
dun: -Hpara hpe
shadip kau ai 1Samu 5:4-5 (chyinghka hka dun).
Hka
htung: -Mungkan ga
na asak hte seng ai hpe tsun ai.
Hka
kaba: -Gumlau wa
e shamyit (2 Samu 22:16-17).
Hka
nan: -Sumsing
lamu a mungdan/ Yeruslem/Sholamon nta/ gumlau wa tsing gat ai shara.
Hka
ru hkaw ai: -Gumlau wa a
man hta Yehowa hpe shut kau saga ai ngu yin la ai hpe masat masa galaw ai. (1 Samu 7:1-5).
Hka: -Gumlau wa nga
ai shara, gumlau wa a mungga hpring ing ai.
Hkachyi: - Prov.1:9 Ginru
ginsa ga (sinpraw de sha nga ai), Sai dawng- Esaia 40:19 Matsun maroi ga. Lachyum:-Mtt
13:45. Chyoipra ai arai, (Hkristan hpe tsun ai).
Hkai
ai: -Sumsing
lawu daw ginru ginsa sa pra ai Ali ama ni lang ai.
Hkau
lan mam: -Sinpraw ga a gawng malai.
Hkawhkam
hkaw seng: - Gen 35:11
Hkerubim: -Ga shaka sumpu sin ai
lamu kasa yawng. (Hkerub N.N 3:24). (Gumlau mat wa ai Hkerubim mung
nga ai).
Hkin
jawng ban: -Hkristan hkrang
la ai, (nam man chya ai, K.K lata la ai). Gara hku galaw yang gara hku byin ai, Kabu
Gara Shiga. Yehowa a nsen nna lu ai. Ga Shaka Sumpu hpe
tinang nga ai de bai shaga ai, K.K hpe shaga ai prat.
Hkinjawng
agyi: -Yesu Hkristu hpe jaw
da ai rank. Dai rank gaw hkum hkrang hpe jasan yu na matu jaw ai rank re. Sai
shadip gaw sai hpe hkye nna Hkinjawng aya (agyi) gaw hkum hkrang
hpe jep ai, jasan shapra ai re. Malhkizedek gaw
Hkinjawng kaba re ai. Hkinjawng gaw hkum hkrang hpe mai la nmai
la hpe dawdan ya ai. Juh ni shaw dan ai hkum hkrang
ni hpe bai jep ya na ahkang lu ai. Lama ma tinang hte seng ai
dang da nna jaw ya ra ai. Daw jau ai amu gun ai. Hebre
9:11,12
Hkinjawng: -Nanman chya hkam ai wa,
(myihtoi gaw-namman jaw ai).
Hkra
lata; -Sumsing na
shaman ga du ai.
Hkra
maga: -Gumlau wa a
mungga ing hpring ai.
Hkrawn
taw ai: -Matsaw ningtsa ni
hte mu galaw ai.
Hkristu -Shawng npawt na
wa Ningsa hpe nnan hku lang ai
ga.
Hkristu
Yesu hta: -Hkristan tai ai
ni hpe tsun ai.
Hkristu
hta; -Ali ama ni hpe
tsun ai.
Hkristu
sai: -Gumlau npu na
shalawt ai. Kadai ni hpe shalawt a ta? Yawhan 21:11 hta Nga 153 hte wa shingdaw da ai. Nga 153 gaw; 1. Sumsing lamu a mungdan hpe bai hkye la
ai; 2. Juu ni ngu ai hpara npu kaw na ni mung, gumlau npu
kaw na lawt ai; 3. Karai Kasang a kasha ni mung lawt
pru wa ai. Hkristu a sai gaw, Hkristan ngu ai kam sham ai
shinggyim masha ni sha lawt ai nre. Myi hte
nmu lu ai kaga gumlau wa a npu de du mat ai ni yawng hpe
shalawt ai.
Hkristu: -Ga madat gun ai wa
(Hebre 9:17). Sumsing na gun sa ai lit.
Hkristu: -Sai hpe tsun ai.
Shi sai hte shi jasan jaseng la ai (Yh 10:17, 18). Shi a matu/ kaga a matu mung re.
Hkinjawng ni gaw kasi sha madun ai. Ga kabye kau sai majaw re
ai.
Hkum
pup: -Kaw si
chyaren ai (mungkan ga e nlu lu nlu sha ai (1Samuel 2:8)
Hkungri -Lamu ga
Hkyeng
tsawm: -Sumsing
Horeb
Bum: -Taraj 9:8
Dinghpring/tengman lam hte nseng ai.
Hpaga
rai: -Karai wa a
DNA sai, Tsing ni nli kaja kaw na asak hkrung na matu la ai sai, ginru ginsa ga.
Hpaga
wa: -Hkristu,
numsha hpe sa shaw ai wa. Sumsing lamu a mungdan.
Hpaga: -Nli kaja ni,
numsha (ga ningtsa na daru magam rawng ai ni, mi na kasha ahkaw ahkang bai lu na ni-Rev
18:23).
Hpaji
byeng-ya: -Ntsa na matsun
hpe lu la ai. Madu hpe hkrit hkungga chye ai (Yoba 28:28; 1Samu 18:27 Shawlu hpyi ai latsa,
Dawi jaw ai 2 tsa_Yesu a deng mi hte deng lahkawng, pai
shabyi bye ya yang hkra shabyi ja ya, Ginru ginsa kaw nga nna machyi yang-Sumsing kaw na ni mung machyi ai hpe
madun ai.
Hpaji
rawng ai: -Gumlau wa zawn
manawn masham chye ai (Prov 14:1; Rev 17:8; Gen 3:6; Mtt 2:1)
Hpaji: -Gumlau wa a
atsam (Gen 3:1; 27:35)
Hpang
na ga madat: -Sai hkaw ra na lam
gun sa ai. Sai shadip.
Hpu
ja: -La wa
kadai re ai hpe masat nna jaw ai mahkra. 5 hpe dang ai ni re ngu ai masat masa re.
Hpu
lat aya: -Hkum
hkrang hpe tsun ai.
Hpun
katsing: -Asak mai lu
la ai aten ladaw (Luk 23:31; Agyi 9:8)
Hpun: -Asak (hpun nnga
yang asak nmai hkrung ai).
Htaw
ra: -Ntsa
de tsun mayu ai.
Htik
ai: -Sumsing
daw hpe gawn na rai jang tsun ai.
Hting
pa: -Sumsing
lamu a mungdan de shang ai hpe tsun ai. Mtt 10:10
Htingbu: -
Htingnu -Dinghta ga,
Sumsing lamu a mungdan
Israela
kaw na dam mat: -Shayi sha (hkristan)
dam mat ai sagu mung tsun ai. Mtt 10.
Israela: -Kasha alat,
Shadang sha, ga makoi re. (shayi sha nre, la sha mung nre).
Ja
gawm lu ai: -Gumlau yan
sex kanawn ai, n yun bu ai.
Ja
pyen din: -Nawku
hpung sanit hpe tsun ai (Rev.1:13)
Ja
sup ai: -Gumlau
sat ngut, tsing nat ngut ai ladaw langa hpe tsun ai. Hebre 9:4
Jahpu: -Amu galaw ai
hta sharung shakau ai hpe tsun ai.Mtt 10:8
Jan
du ai: -Kabu
Gara Shiga htum ai/ hkye la lam amu hkring sai.
Ju
hpun: -Gumlau
wa, 2Samu 23:6-7; Hpun ni a Hkawhkam (Taraagyi 9:14, 15) asak hpe madu lu ai wa.
Juu -Madu daju
ni, ntsa de na ni (Ju manau dum ai J.W ni).
Jum: -Ga shaka hpe
tsun ai.
K.K
gaw myit mada shara:-Mi na shara kaw bai wa nga lu na, Hkristu hpe dat ya ai hta, dai Sali wunli hpe bai dagraw la lu
na (Kolo1:3)
Kabat
bun ai: -Egutu na pru
yang (kinla pu nhtan) hte sai kabat (Pru 12:22)
Kabu
gara shiga: -Nyip nywi mat
sai sali wunli hpe bai shabran la ai (kolose 2:6-7) 2. Hkristu a hkang ai tara.
Kadit
pa e: -Hpara ni paw
pru ai kaw nga ai.
Kadit: -Hpara ni / hte
seng ai ni yawng hpe sat ai shara. Asak nnga ai shara.
Kaji
htum: -Benjamin
amyu (hkristan tai wa na ni) ni.
Kang
ka ai ni: -Hpara ni a
lapran sadi maja nna nga ai ni.
Kasa
ni: -Ali ama
ni hpe tsun ai.
Kasha
aya: -Sai shadip.
Kasha
shingtai: -Yawng (12) a
gawng malai hku langai sha du sa ai.
Kumba: -Asak lu ai
(Mtt27:29; 48) Matsun Maroi, Hpan wa ningsang
a shadai lup ai kaw na tu wa ai.
Kumhpa: -Myihtoi kaw sa yang
jaw ai (kasi kanan 1Samu 9:7-8).
Kumhpaw
kumhpa: -Ra nrawng ai, Kasha
alat hkye yang lang ai (Hebre 9:9).
Kumhpaw: -Hkinjawng kaw sa yang
jaw ai. (kasi kanan)
Kyep
din: -Shada
hkungga la ra hkat ai (Hkristan hte nseng ai-Sape ni hpe nlang shangun ai. Mtt 10:10). Ngai gaw
Karai Kasang a masha wa rai nngai ngu Sape ni hpe ntsun
shangun ai.
La
garai nchye ai: -Dinghku nde
shi ai. Madu nlu shi ai.
La
sha: -Masha
-gumlau wa a kasha, Karai wa sat ai
Laban: -Simsa laban
(Gumlau nnga ai hpe tsun ai); Chyoipra laban (ali ama ni hpe zing da ai gumlau wa hpe manga
kau lu ai ladaw langa hpe
tsun ai.
Lagaw
shin ai: -Mungkan ga na ginru
ginsa arawn alai nlang na matu.
Lahtin: -Asak-(lapu achye
ai lahtin-asak gyam ai gumlau n.n 3:15).
Laika-Ga
kaw mahkret ai : -Digit 2 up ai mungkan ga
kaw hkye hkrang la ai amu galaw sana, num nnan hpe hkrang la ai magam bungli
hpang sana ndau ai.
Laika-Lung
pa kaw ka ai:-Sumsing mungdan dingsa ngu
ai, ginding aga ting hpe mu galaw sana ngu ndau ai.
Laika-Magyi
kaw ka ai: -Matsaw ningtsang na Karai
wa gaw Hkristu kaw sha magam bungli galaw sana, Magyi jum ai, shangun ai
amu ma hkra hpe hkan galaw na hkam la shangun ai.
Laika: -Shadan shadawng
ndau ai
Lakum
hpun: -Dum ai, tinang
shut ai yubak mara hpe dum ai.
Lam
makau e: -Mungga hte
nre ai Gen 35:19
Lam
makau kaw: -Sumsing nsa dawm
kau hkrum ai (1Samu 17:51)
Lam
nmaw: -Sumsing staff
ni a magam bungli. Kabu Gara Shiga hte nseng ai hku hkawm sa ai. Nmaw lam gaw Kabu
Gara shiga.
Lamu
kasa hpe nawku: -Nawku hkam ai lamu
kasa ni nga taw ang ai. Hkum naw nga she tsun ai. (Kolose 2:18).
Lamu
na kasi: -Sumsing na
dan dan pya dan ai
Lanem: -Myu sha hpe tsun
mayu ai.
Laning
mi hta lang mi: -Kasha alat
Lapri: -Hkin jawng ni
K.K a magam gun ni shalawt la ai
Lata
la ai: -Hkristan
ni gaw lata la hkrum ai ni re (Yh 15:16,19).
Lata
shin ai: -Sumsing
hte nseng ai lam madun ai.
Law
agrawp kau ai: -Galaw na yi ngam
tawng sai (1Samu .
Law
htaw ai dumsu: -Ndai prat magam
gun ai.
Law
ningnan: -Ban prat
ningnan (1Samu
Lawze
kanu: -Kinding aga
hte seng ai sumsing wa ai hkrun lam.
Lawze: - Mungkan ga hte
seng ai.
Le
ra: -Gatsan
ga, jam jau ai shara.
Lebanon
bum: -Sumsing
Lu
let sha let: -Yawhan
gaw hpa nlu nsha ai nga nna Nat kap ai ngu asawng hkrum ai. Hkristu gaw sabyi hpe matsun maroi
hku lu ai (Mtt 11:18-19)
Lu
sha gam ai: -Sumsing hte
matut mahkai ai lam di mat ai (1Samu 31:13; Mtt 4:2).
Lung
bra: -
Lung
grawp: -Asak n madu
lu ai shara (Agyi 20:47;21:13).
Lungdin
manga: -Sumsing na ahkang
hte Matse a atsam rau gumlau hpe htim (1Samu 17:40).
Lunghkrung: -Asak hpe madu ai Karai wa.
(1Samuel 2:2;Pslm 40:2).
Lunghtawn: -Amu galaw ai Ali Ama ni
hpe hkungga hku sat ai shara
Lup: -Mungkan ga
hpe tsun ai.
Ma
lu: -Lamu
npu up ai/ Rahkela. Rahkela (4) hpe K.K grai tsaw ra ai majaw, Nga chyu hte lagat jahku lwi ai. 1 a sai rawng ai Yosep hte Benjamin. Ndai kasha yan lawt na
matu shingnan num Bela a kasha ni magam bungli galaw mat wa ra ai.
Madi
wa daw: - Juu ni
Madun
dan ai muk: -Hebre 9:2 Gumlau wa
tsing gat nna yubak kap mat ai ni kasha aya bai lu ai hkum hpe tsun ai. Kabu
gara shiga htum mat ai hpang na hkum hkrang ni hpe tsun ai.
Kadai sha a ta? Dawi sha ai lam 1Samu 21:3-6 hta mu ai. Masha hpan mi naw ngam ai. Ndai madun da ai muk ngu ai hkum
hkrang gaw original chyoipra chyalu re.
Magam
bungli: -Rung hte seng
ai, mungdan asuya lit. Hpung, shawa hte seng ai amu (Kolose 3:17)
Magyeng
hpun: -Abraham nga ai shara
(Mamre kaw tu ai)
Magyi
shan: -Manawt
hkungga, K.K a man de du ai hkungga/ mungkan ga na nrai mat sai.
Magyi: -Ningtsang hte
matut ai shara, (Du ni hpe magyi jaw ai gaw, ningtsang de matut ya na matu manawt hkungga
hku jaw ai J.W htung tai sai).
Mai-aw
(reed) -Hka kaw tu ai.
Gumlau nga ai kaw tu ai, Ginru ginsa
Maigan
amyu: -Htak mat ai amyu
ni hpe tsun mayu ai. Sumsing kaw na hprawng mat ai ni Roma 15:9-10
Maigan
masha: -Kaga Juu kaw na/
hpara naw ai ni hpe tsun ai.
Maihkaw: -Hebre 9:19 Mai aw hpe
tsun mayu ai sha re. Gumlau wa lang kau sai majaw bai ntsun lang mat ai mai-aw hpe
bai tsun ai. Lang chyi hpe langhkyi (tara
agyi laika) ngu bai lang chye ai.
Majat: -Madu ai (shi
nan re ai)
Makan
bungli: -Yu maya masha
ni yu nga tam lu tam sha, tinghkrai bungli.
Mam
npaw bye mi: -Dan la shu la ngut
sai (1Samu 17:17).
Mam: -Ginnru ginsa
Man
ai: -Tinang a
ningmu langai sha hpe tsun ai (Kolose 2:18). Baw hpe tawn
kau chye ai.
Mana
muk sha ai: -Myi na hkum
hkrang hpe bai lu ai (Pru 16:15; Tara 8:3).
Manawt
hkungga: -Magyi, (Du ni hpe
magyi jaw ai gaw, Matsaw Ningtsang hte
nwoi hka hkra woi manawt na lachyum re).
Mang
gang: -Gumlau ni kaw
na hkrang bung bai hpyi ai shaloi, ahpye alam byin nbyin hpe tsun ai (Mtt 10:8). Dai
manggang hpe hkinjawng ni hparan ya lu ai. Sai hpe gaw
Karai wa hparan ai. Hkristu mung lu ai majaw hkinjawng agyi
mying lu ai.
Mangoi
(nem): -Kraw kaw pyaw ai
Mangoi
(tsaw): -Yawnhkyen let
madai ai (hkrap mangoi ai)
Marang: -Ntsa de na shangun
dat ai, hkyehkrang la ai hte je yang ai amu a matu (Pslm 68:9; Gen 7:4).
Mare: -Hten mat na
jahpan kaw bang da ai, gumlau shabrang wa hpe gawng malai ai.
Mari
la ai: -Nta de
bai wa shangun ai. Gumhpraw njaw ra ai mari nna…
Masha amyu baw ni: -Staff ni/ lahta na yu sa nna K.K a matu amu galaw ai ni.
Masha baw amyu ni: - li kaja ni/ hpyen hpyen ai ni hpe mung tsun ai.
Masha hpe dun ga ai sumri: -Tsawra myit
(Hosea 11:4).
Masha
ni: -Shut hpyit
nna yubak lu mat ai shinggyim masha yawng (ni) tsing nlawm ai.
Masha: -Adam Mungga gun
sa wa ai mahkrun
Sumsing lahta daw na mungkan ga e amu galaw na
yu sa ai. Karai daw na dat dat hkrum ai ni, Kasa,
myihtoi ni, K.K. lata hte galaw da ai Masha (Gen 2:7).
Masum
bra re ai : -Karai Kasang a mying ningsang
lang nna jahpoi ai.
Matse
(YH 6:70) -N gun ja Masha hpe
sat ai hte ga rum ai 2 nga ai. Wa ngu ai ga makoi, sumsing kaw na magam gun ni mungkan
de yu sa shangun ai kaw na bai nwa mat ai ni.
Matu
kadoi ai: -Ashan sharun
kau ai.(4/2 ngu ai num, gumlau hpe nla na ngu ai kumla).
Matu
n kadoi ai: -Sumsing na
atsam nnga sai, Karai Kasang a amyu nrai mat sai.
Mau
mwi: -Anhte a lam
tsun jang lang ai.
Maumwi
hkai ai: -Ginru ginsa yu
hkrat wa ai ndai maga na lam tsun ai
Melhkizedek: -Hkinjawng kaba, tsaw htum
ai K.K a hkinjawng wa, dinggrin anga nga ai hkin jawng, ngwipyaw ai a
hkawhkam Salem (Hebre 7:1-3; N.N 14:18; Pslm 110:4).
Moi
chyaloi nhkoi: -Prat ladaw grai
lai mat sai ten, grai lai mat wa sai prat ladaw.
Moi
na lapu: -Gumlau
shang ai hpang tsun jang lang sai.
Moi: -Gumlau shang
ngut sai hpang daw hpe tsun jang lang ai.
Mu
shakrwi: -Yehowa hte
seng ai hpe shayuk shanut ya ai mara a matu, mara raw kumhpa. Htingrai ai 1Samuela .
Mu: -Myihtoi
hku, K.K lawm ai, Nat hku yu ai, jeyang daw dan ai amu galaw ai. Garum ya ai.
Muk
kabaw: -Ginru ginsa
ni sha ai. Matsun maroi ni nsha ai.
Muk
pa 2: -Kinding
aga e sum kau sai lamu ga hpe bai lu la ai. Lu la ging
ai hpe bai lu la ai.
Muk
pa: -Matsaw
ningtsang na ni sha ai.
Muk
tawng manga: -Hkristu hku rai ra
ai. (so)
Muk
tawng shi: -Sumsing kashu
kasha hkrang la lu sai. (1Samu 17:17)
Muk
tawng: -Mungkan ga
na ni sha ai.
Muk
yaw: -Sumsing
shara / Sinna gawng malai.
Muk: -Hkum hkrang
hpe tsun ai. (Hebre 9:2) Sumsing nna mungkan hpe asak jahkrung ya ai (John 6:32,
33, 35)
Mung
masha: -Israela ni
hpe tsun ai.
Mung
sum tu: -Sumsing hte
seng ai nam-up, jahta ai, dup ai, gawn ai.
Mungga: -Nli (Luka 8:11),
sumsing kata na dawdan da sai galaw na bungli masing hpe ndau shana ai.
Mungkan
daw: -Gawn ai Ginru ginsa
a hpang
Mungkan
ga na chyoipra ai nta:-Gumlau nnga mat sai, Hkristu a sai hte hkye la ngut sai
mungkan ga hpe wa tsun mayu ai (Hebre 9:1)
Myi
mu ai: -Ma hkra lu
maram wa ai, Kabu Gara Shiga lu la ai.
Myi
san ai: -Mi na
original hte ending hpe mu mat ai.
Myihprap: -Karai wa a pala (2
Samu 22:15).
Myihtoi
ban: -Kasha alat shaw
la ai, (nam man jaw ai, K.K lata la ai). Ga Shaka Sumpu nga ai de sa ai. (1Samu 7:1-5)
Myihtoi,
chyoipra ai ni a asai dai mare kata e mu lu sai: -bai hkrung sai.
Myit
malai ai: -Myit nnan
bai lu ai. Myit madung bai dagraw la lu ai.
Myit
shagyip ai: -Wanglu
wanglang nre ai (Kolose 2:18), alu
ai, dazik hku lang ai, (Myit shagyip-nsen tsaw-lam tam mat wa
ai hpe tsun mayu ai-ginru ginsa)
Na
dabang tsan: -Nchye na lu
ai. Lachyum tsun dan na yak la ai (Hebre 5:11).
Na
mung ntu: -Shinggyim
masha (tsing ni) hpe tsun ai DNA nrawng ai ni.
Na
tu ai wa na la uga: -Shinggyim masha
(nli kaja ni 1-2) Tsing a kashu kasha ni kaw rawng nga ai ai Karai Kasang a DNA hpe
tsun ai.
Na
tu ninglen nna: -Masha-staffs
ni, mungkan myit a npu tang pyaw len ai ni.
Nam
mali: - Pslm 68:7
Nam
maling: -
Nam
man Chya ai: -Hkawhkam ni
hkinjawng ni hpe arawng aya dang yang.
Nam
man ru jaw ai: -Myihtoi ni
Hkawhkam ni hpe arawng aya dang yang.
Nat
matse: -Mungkan
hpe up ai gum lau wa a tara
Nat: -Tsing ni,
mungkan hpe madu ai wa, gumlau hpang hkan mat ai sumsing na amu gun dingsa ni.
Naw
ku sum: -Hkum tsup re
ai shara. After the earth,
Nawku
htung hte seng ai arawn alai:-Hkristan ni hpe tsun ai,
Nawku
nga ai Sum hpe gap magang ai:-Nra ai hpe tsan kau nna magam bungli galaw wa sai.
Nawku
sum: -Gawk masum
rawng ai (Hebre 9:2),
Nba
grang: -Hebre
9:3/Mtt 27:51; Mk 15:38 Hkristu a sai shang hkyen ai. Gumlau wa a sai hte Karai Kasang a kasha ni a
sai hpe bai garan ginhka la ai hpe nba grang ga ai nga ai.
Nba grang n ga dingsa Hkristu a sai garai ndu ai.
Nba: -Sai. K.K a
kasha ni a sai hpe gumlau wa shanut kau ai, tsing gat ai ni hpe tsun ai.
Nbung: -Gen 7:1 Hka
hpungtun ni sim mat lu ai nbung.
Ndai
prat: -Kasha alat
hte Nli kaja hpe hkrang shaw ai ten ladaw
Ndan: -Gumlau wa lang
ai laknak atsam
Nga: -Nga gaw Hkristan tai wa na ni a gawng malai re.
Nga
chyu shage: -Hkanan du sai
(1Samu 17:17)
Nga
jahkraw: -Sumsing kaw
lang ai masat, mara nlu ai. J.W ni Nat jaw jau yang, gai tsu ngu ai nga jahkraw lang ra ai.
Nga
katsing: -Mungkan ga
kaw lang ai masat (mara lu ai shara)
Ngwi
pyaw ai: -Hkye hkrang la
ai.
Ngwi
pyaw: -Kasa ni/ ali
ama ni hpe tsun ai.
Nhpu: -Matsan mayan
byin ai (1samuel 2:8; Gen 28:14)
Ningrim
rim: -Majan hpang na.
Ningsa: -Ga shaka hte seng
nna, shawng na hpe shangut kau sai.
Nli
kaja: -Kashu
kasha K.K a Matu mara ni (Hkristan) mungkan a tara-mungkan hpe up na ap da ai wa a tara
(gumlau wa) a npu e nyip nywi mat sai ni. (Kolose 2:20).
Tara a npu e nga ai (masha) ni hkan ai hkum sha, hkum jum ngu
ai tara hte gaw hkum nga manit, Hkristu mung si ai kaw na
hkrung ai de du ai gaw, nanhte mung hkristu hte hkrung
wa na hpe ra ai.
Nlung: -Karai, Karai a
masha (Gen 49:24)
Nmaw
lam: -Kabu Gara
Shiga.
Nrung: -Rank (1samuel
2:1), Hkye hkrang la ai wa (Luka 1:75; Pslm 18:2)
Nshu
nsha: -Hkristan ni
Nta: -Gumlau wa a
nga shara hpe tsun ai (Prov 14:1; Rev 17:8)
Ntawng
nhtu: -Mungga gun ai.
Ntsa
palawng ahtawk: -Hkristu a hpung
shingkang
Numsha: -Tsing a sai hte n
kanawn ga ai
Numsha (hkristu tsun jang- after the earth)
Nli kaja ni
Numsha
hte awu asin nrai yu ai: -Hpara nnaw
yu ai. Shingran 14:4
Nyip
mat ai Sali wunli: -Israela amyu matu
langai mi (Ben-jamin) htum mat ai hpe tsun ai. Hkristan tai nna bai wa na ahkang lu
ai ni hpe Sali wunli bai bran ai ngu tsun ai. (Pslm 68:9,
Agyi 21:3).
Pahke: -Bumga de dum ai.
Amyu sha hpang de shadum jahprang na dum ai, sumsing na nsen re ai.
Pahtau: -Shamyit shaza na
(Mare) de dum ai, padang dip yang dum ai.
Palawng
lahkawng: -Kabu Gara Shiga a
hpang du wa na ban prat langai naw nga ai lam re. Mtt 10:10.
Palawng: -Sumsing na makawp
maga lam jaw da ai. Mtt 10:10 gaw sumsing na makawp maga lam gun da ai hku hkum
galaw, ngu ai re. (San seng ai palawng hte chyoipra
ai palawng 2 nga ai, Hkrsitu jahpun ya ai hte mari nna hpun
ra ai ni) ngu ai re.
Poi: -Hkristan
ni galaw na ahkang njaw da ai. Ali ama ni galaw nna Hkristan ni gara hku pru wa na hpe hkrang
shala ai re (Kolose 2:16).
Prat: -Ban prat
ladaw (hkristu prat)
Pyendin: -Hkyehkrang la ai
lam ( 2 Samu 22:29).
Ri nhtu gun ai: -Matsun lu ai, gun ai.
Rit hpun, marau hpun: -Lebenon bum hpe tsun ai. One ni re.
Ru
hkaw ai: -Hkristu a
asai ru hkaw jang shawng na ga shaka hpe ningsa shatai kau sai (8:13).
Sagu
kasha: -Kabu Gara
Shiga tai taw ai.
Sai
htaw ai numsha: -Tsing wa sai
lagu hkrum ai hpe tsun ai. 38 ning 2.
Sai
wan: -Gumlau
nnga ai kumla
Sai/dusat
hkungga nawng ai:-Hkristu ngu ai du sa na hte htawm hpang a lam hpe hkrang shala dan taw ai arawn alai sha re ai.
Sali
wunli: -Lu la ging
ai kamhtaw (Mtt 21:38; Heb 11:8).
Samari: -Sai gayau ai,
mari la ai lamu ga, lum nai re ai ni.
Samyit
na hku: -Sumsing du hkra
nmai byin ai.
Sape: -Lata la hkrum
ai ni.
Sara
tai ram: -Shawng na
ga kanu hpe chye ging sai ni.
Sawm
tsit: -Yubak lu ai
nsam
Shada
da: -Chyoipra ai
ni lapran (ali ama ni a lapran)
Shadang
sha: -Kasha alat
Mungga gun ai wa
Shadung
kumhpa: -Sharung shakau la ai,
masat la ai.
Shadung: -K.K a tsawra myit
hte jaw da ai lamu ga hpe tsun ai.
Shaga
la ai: -Ali ama
shatai na matu (Mtt 10:1; Ehpes 4:1; Yuda 1:1)
Shagrau
sha-a: -Matsun maroi
Shagrau: -Ginru ginsa htung lai
Shakawn
kungdawn:-Lahkawng a lahta; La hte
La, Sumsing matsun maroi ga
Shakawn
shagrau: -Langai hkrai hpe
Shamyet: -Asak
rawng ai
Shan
katsing sha: -Ga shaka run ai (1 Samu 14:34)
Shana: -Jeyang na
lam hte seng ai
Shanat: -Asak nrawng ai
Shang
hpaw li: -Gen 8:4-6 Gumlau wa a mungga kaw na lawt ai
Shani: -Ahtoi Kabu Gara
shiga
Shaning
ninghtoi: -Aten/ Gumlau wa
hpe ladaw langa ai ahkying ladaw
Shat
gam ai: -Mungkan ga
hpara hte seng ai hpe koi ai. 1Samu 1:7
Shat
hpraw sha ai: -Psalm 35:16
Mungkan ga na arawn alai, masu magaw hkalem hkalau chye ai.
Shat: -Masu magaw
Mungkan ga hte seng ai
Shawa
num: -Lamu ga, Tsing
hte gayau mat ai, OT hta shawa num hpe kabai sat ai, NT hta hkye la dan ai hpe mu lu
ai.
Shawa
sum: -Ma hkra hpe mu
lu ai shara. Lachyum shapraw ai shara. Hkristu gaw Kanan hku nre, raitim anhte
gaw kanan hku na sha galaw nga ai ni re.
Shawa
sum: -Sumsing lamu a
mungdan hpe hkrang shala ai.
Shawlu
sat ai hkying, Dawi sat ai mun: -Shawlu
gaw 1000 a lawu de na gumlau hpe lu sat ai. Dawi gaw 10000 mi de na gumlau
hpe lu sat ai. Shawlu gaw Goliat hpe nlu sat ai gaw, Goliat
nan 10000 mi lahta de na rai nga ai. (1Samu 18:6).
Shawng
de: -Gumlau garai
nshang ai yang Htik ai/ hkai ai labau
Shawng
na ga madat: -Sai nhkaw ai.
Shawng
na ga shaka: -Kasha alat hpe shaw
ai magam bungli re ai (Hebre 9:1)
Shayi
sha: -Hkye hkrang
la lu na lata la hkrum ai ni/ Shi kaw mungga rawng ai shi nchye ai. Ga nnan,
Shingbyi
shara: -Kam hpa ai madu (
2Samu 22:46).
Shinggyim
masha lang mi sha si: -Gumlau jan a
marang e yu bak hkrum majaw lang mi sha si na ahkang lu ai. 9:27. Hkristan tai
ai hpang bai si jang nmai hkye la sai.
Shinggyim masha: -Mungkan ga e nga pra ai nli kaja hte tsing ni. Myit galai
mai lu ai ni.
Shingkyit kyit: -Hkinghku jahkrum ai ( 2 Samu 22:40).
Shingkyit: -Matsaw
ningtsa ni lawm nang ai magam bungli (Mtt10:9). Shingkyit hpan 2
nga ai. Sumpan hte shanhpyi re. Sumpan gaw Chyoipra ai hkinjawng ni kyit ai. Shanhpyi
gaw myithtoi ni, shadip gun ai ni kyit ai.
Si
mat ai ni: -Sumsing
na ga de du yu wa sai nli kaja ni. Yubak lu mat ai kaw na hkye hkrang la ai lam galaw ya ra ai
ni.
Sin
hkrat ai -Lahta na
jeyang ai lam
Sina
Bum: -Hkye hkrang
la sai. Dinghpring tengman lam hpe ahkyak tawn ai.
Sinda
shan: -Nwawt
hkungga, manggang kaw na san seng sai nga jang, hkinjawng wa hpe sinda shan jaw sha ai. (Sin
ting ka-rap daw bye, yu ji wa hpyan ai-Da ma ni mayu ni
hpe jaw ai).
Su
hkam ai: -Sari lu ai
Sum
gap ai: -Hkye hkrang
la let shara mung la mat wa ai. Dang mat wa ai. Anhte mu lu ai ma hkra gaw kanan,
shingna sha re.
Sum: -Ginding aga
hpe Sumsing lamu a lam hkrang shala ai. (Esaia 33:20).
Sumdoi: -Lam woi ai Heb
9:5(dawhkrawng Mtt 10:10 K.K a masha hku ntsun shangun ai).
Summwi: -Hkinjawng hku, Wenyi
hku amu galaw ai,
Sumpan
shingkyit: -Hkin jawng ni hpe
kyit shangun ai.
Sumpyi
dum ai agyi: -Lahta de na hpe tsun
ai.
Sumsing
daw hta: -Htik ai, maumwi hkai ai
Sumsing
lamu a mungdan:-Moi na K.K hte rau ning ngai nga ai shara hpe gumlau wa tsing gat nna wu kau ai hpe bai lu la na matu
amu hpang ai shaloi tsun ai Hkristu a ga re, ndau ai.
Sumsing
lawu daw:-Hkai ai, gawn ai,
tsun htawn ai
Sumsing: -Glaxi Universe
(700+300) nga ai.
Sumtsan ga na ni: -Kaga Juu (planet) kaw nga nga ai ni hpe tsun ai.
Sut gan: -1.
Sung htum ai lam hpe gawn dan lu ai hpaji byeng-ya gaw, Ali ama (kasa) ni a sut gan;
-2. Gumlau wa a lapran kaw nga ai dinghpring ai
ni. Hidden wa hpe mung tsun chye ai.
-3. Lula sai Kabu Gara Shiga hpe, nkam nsham ai
ni a man e shadan dan lu ai gaw Hkristan ni a sut gan
(Kolose 2)
Sut su ai: -Karai
Kasang hte nhtan shai ai hku tam mahkawng nna lu la ai shabrai (e.g Kasa 19:24 Ehpesu masha ni
a hpara num Diana a gumhpraw nta janghkam).
Tau
ba: -Asak
hkrung ai hpe tsun mayu ai (1King 6:18), Nta kata de nga ai-(Nsa, asak lu la ai, nhpru nmai ai lam
ni nnga sai), Nta shinggan de nga ai (wu ai nhkrum uga
matu).
Ting
se: -Sumsing
na mahku, mi na matsun bai hkan ai.
Tsabyi
jahku: -Num nnan, shi
kaw rawng ai Original DNA
Tsan lun bum: -Mungkan ga kaw gawng malai tai ai.
Tsanlun
sau: -Original DNA
Usu: -Sumsing hkran;
n gup ga ngu ai usu (Hosea 14:2).
Wamyi
hpun -Mamre kaw tu
ai. Karai Kasang yu ai shara. Abraham a shara
Wora: -Gumlau
wa maga hpe tsun mayu ai (Pru 25:19).
Wulawng
de wa ai: -Hkye hkrang la hkrum
ai.
Wulawng
kaw: -Magam bungli
Wunawng wuwa: -Mu galaw nga ai group ni, ntsa de na ni
hpe tsun ai.
Yawhan: -Mu ngoi ai wa Lamu na nsen shapraw ai,
Ga ningsa shaga ai, Sumsing na shiga tsun dan ai.
Yehowa
hpe chye ai: -K.K a Magam gun ai
Yehowa
hpe nchye ai: -K.K a Magam n gun ai.
Yehowa: -Lunghkrung, hpyen
dap, lungpu, n-gang, nrung, langchyi (Pslm 18:2; 144:2)
Yesu: -Kasha, Mungga
pru ai shara
Yu
sumla 5: -Lamu ga
jahten ai, aga tai mat ai, wu kau ai (4+5 gaw lamu ga hpe jawm jahten nna aga tai mat shangun
ai). Mara raw kumhpa. (Shut hpyit ai hpe mara raw ya na
matu).
Yubak: -Yubak gaw Karai
hkrang bung ni hpe tsing gat dat hkrum ai majaw byin wa ai gaw mai gaw sha rai nna, Mara
gaw, tsing gat ai ni lu ai. Yesu Hkristu gaw Yubak
raw dat na du sa ai majaw, Mara raw ya ai amu n galaw kau da
ai.
Zai
byeng-ya: -Masha hta
rawng ai (Shingran 13:18), Gara hku sakhkrung na hpe chye ai (Prov 1:4)
Zaibru
jang: -K.K e je hpre
ai ni hpe nga shangun ai shara (Psm 68:6).
Zawnawng zawwa:-La ni hkrai hkrai hpe tsun ai, num nlawm sai.
Zi-un bum: -Sumsing
gawng malai hku lang ai ga
Zun lawng: 1. Kabu gara shiga gat hkai ra ai shara, Karai wa a DNA nga ai shara, hkye mawai la ra ai ni rawng nga
ai shara hpe tsun ai.
2.
Gum lau wa a npu du mat ai nli kaja ni hpe tsun ai.